Baziren bizpahiru denboraldi Urbietan azkenekoz egon nintzenetik. Banekien ederto zebilltzala, sekulako denboraldia egin duela clubak herriko gazte talde sasoiko eta indartsu baten eskutik. Askok bezala, herriak bizi zuen ilusio olatu txikiak ninderaman Play Offeko azken partidara, saririk politena izan zezakeen finalera. Hala ere, aitortu behar dut ez nindoala zeharo pozik, banuen oreka faltak eragindako traizio sentimendu txikia.

Izan ere, handirako joera bizi dugu gehienok: Eroskiko sagar beti horiak auzoko fruta dendakoen ordez, ezdakitzein webgunetan saltzen dituzten zapatilak etxepeko kirol dendakoen partez, Yelmo Lizeoren kaltez.  Halatan, kapitaleko taldeak zoratzen gaitu futbolzale gehienok, herrikoa bazter utzita. Beste batzuek, ordea, badute biak orekatzeko dohaina, batak ez du bestea zertan kendu.
Bata zein bestea, jarrera biak dira zentzugabeak haien burua besteon gainetik kokatzen duten santujale modernoen ustez. Futbolzaleok, eta are jarraitzaileok, Marxen langile alienatuen pareko omen gara, gertuko zein urrutiko gertakariekiko ezaxola azaltzen dugun estralurtarrak, mundutik aparte bizi eta iraultza egin beharrean denbora alferrik galtzen dugun gizagaixoak. Berriz ere kontu bera: batak ez du bestea kentzen.
Errazkeria da bertan goxo egin eta futbola negozioa baino ez dela salatzea, sutsuki gaitzestea biolentzia eta haserre zentzugabeak baino ez dituelako sortzen. Zuzentasun politikoaren etsaiak ez dira konturatzen denak duela harrotasuna oinarri, haien jarrera ideologikoak barne. Edo antisistema horiek ez al dira harrotzen futbola ez ikusteagatik? Ez al dute miresten euren buruargitasun kritikoa? Gure taldeak partida zaila irabazi ostean tiffosia eta biok harro gaitezkeen beste tentetzen dute kalparra gurekiko nagusitasun ideologikoa baieztatzen dutenek. Hori bai, ez dut uste guk beste gozatzen dutenik.

Harrotasuna eta harrokeria ez dira gauza bera. Nahas daitezke, uztartu ere bai, baina zale gehientsuenek dutena harrotasun sanoa da, inor mintzera iristen ez dena. Aurten Eibarko jendea inoiz ez bezala harrotzea eragin du bertako taldeak, herri serntimendua areagotzea. Bermeotarrek Urdaibairen bidez bizi dutena antzekoa da, eta, beste maila batean, zer esanik ez Madrilgo Vallecas eta Hanburgoko Sant Pauli bazter auzoetako futbol taldeek lortzen duten barne-kohesioa Goliatekin borrokatzen diren aldiro.

Beste edozer bezala, zeharo obsesibo bihurtzen denean kezkatu behar gaitu kirolak, errealitateko beste gauzak egitea eragozten digunean. Bitartean, poztu gaitezen  Gernikako Clubeko gazteek egin dutena bezalako balentriekin, ederra da eta. Zorionak guztiei, batik bat Potxorrio tifofosi handiari.

The post Danel Lauzirika: Batak ez du bestea kentzen appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Pozik hartu neban Ondarruko Udalak atatako Ahuakemonala ekimenan barri, batxe be sare sozialetan ondarrutar idazten daben orrialdik herritxar askorek segi etxik (Turrune adibidez). Bañe beste aldetik, nahidanbeste duda etorten gazta idazten daben «perlak» irakurtetxuazenin. Argi ra iñor eztala perfektu, danok etxen douz falluk idatzieran (eta zelan ez, berba eñeran) eta ondarrutar «batu» bat ez eotik be arazuk ekartetxuz, bakotxak nahi ero pentsaten daben latxeik idazten dabelako: eindde, enye…

Hori normal-normala betxantzengazta bañe hortik eta ondarrutar batu artifiziala sortzea… Eztakixule zerreatxik nabillen? Ba on jenti «tt» bustiduri ibiltxen (segun eurak ibilTTen) hasi re, noxtik ibiltxenda «tt» ondarrun ba? Barrixe ra hori. Eta holan beste mille adibide, Ahuakemonalan web-orrixan bertan: lagunduko dotsuau (eztou esaten lagundukotsuau ala? Sakadi ala sakari? (sakakadi Berritxun), aittai ala atxai? Bada ala bara? Eta holan beste nahidanbeste berba (andramaixak, jaixak, iheslaixak… Andramaxak, jaxak eta iheslaxak esaten dizenin).
Enabil iñoi bronkaik botaten eta etxen daben biharrai (euskerin ero herri mugimendun zabalkundin) inportantzixaik kentzen, bakarrik nahirot esan mesedez ondarrutar idaztezuenin berba etxezuen morun idazteko, ez asmateko ondarrutar «batu» artifizialik, natxe politxaua etxea jutezazen azkanin beiko miñe emotezuelako eta ondiokan be gexaua Ahuakemonala moruko ekimen batek, beran oñarrixe Ondarruko euskeri ranin…

Dana dala, segi ondarrutar berbetan, idazten eta bixitxen gure herrixe moruko herri euskaldun gitxi raz eta, ta hori harro eoteku re!.

Alexander Idoeta. Ondarroa.

The post Alexander Idoeta: Ahuakemonala ala gouk emonala? appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak (HPS) ebatzi egin du 2015eko diru laguntza deialdia, urtero euskarako hedabideak sendotu, eraginkortu, garatu eta normalizatzeko helburua duena. Denera, 4.962.323 euro, iaz baino 94.000 euro gehiago. Iaz bezala, aurten ere irismena izan da laguntzak banatzeko irizpide nagusia, eguneroko informazioa edo albisteak edo gai hautatuak egunerokotasunetik haragoko sakontasunez lantzen dituzten hedabideen kasuan ehun puntutik 70 erabaki baitira irismen mailaren arabera, hau da, «hedabideak bere eragin-eremuan duen irismen-mailaren» arabera.

Iaz bezala, aurten ere aldeak daude hedabide bakoitzak jaso duenaren inguruan. 94.000 euro gehiago banatu dira batez ere Interneteko atarien artean, baina, iaz bezala, Hekimenek adierazi nahi du irizpide bati erabateko nagusitasuna emateak, kasu honetan irismenari, eragin handia duela sektorearentzat hain garrantzitsua den deialdi honetan, eta horrek, ondorioz, gogoeta luzatua, pausatua eta, ahal dela, sektorearekin kontrastatua eskatzen duela.

Iaz, Hekimenek azpimarratu zuen diru laguntzen deialdiaren poltsa aurreko urteetako berdina izatea eta hedabide gero eta gehiagoren artean banatu behar izatea ez zela sektoreak behar duen babesa, kontuan hartuta administrazioen laguntzak pisu espezifikoa galtzen ari direla urtetik urtera. Gogoratu behar da Eusko Jaurlaritzak banatzen dituen diru laguntza hauek garrantzitsuenak direla sektorearentzat eta, aurtengo igoera kenduta, ia aldaketarik gabe izoztuta egon direla 2012tik, orduan milioi bat euro jaitsi ondoren (-%15). Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako diputazioek hedabideentzat ematen duten diru laguntzek, orokorrean, bere horretan jarraitzen dute, aldaketa nabarmenik gabe.

Irismenari %70eko puntuazioa adjudikatzeak aldaketa handiak sortu zituen iazko ebazpenean, eta Hekimenek hainbat gomendio luzatu zizkion orduan HPSri, deialdian sar zitzan:

-Kontuan hartu behar da hedabide bakoitzaren izaera eta hedadura: izan ere, hedabide guztien publiko potentziala ez da bera.

-Irismena neurtzeko orduan, kobertura ez ezik frekuentzia ere baloratu behar da, alegia, zenbatero banatzen den produktua; eta kobertura neurtzean, denentzat unitate bera hartu behar da aintzat, adibidez, astean behingo irakurle kopurua denentzat.

-Halaber, irismena neurtzeko aldagai homogeneoak behar dira: irismena puntuatzeko modu bera; eta irismena neurtzeko modu bera.

Ikusirik gomendioak ez direla aintzat hartu eta aurten ere iazko irizpide berdinak erabili direla diru laguntzak banatzeko, euskal hedabideen elkarteak berretsi nahi du:

-Hedabideen sektoreak gogoeta zabala eskatzen duela eta gogoeta horrek isla izan behar duela, gero, diru laguntzen deialdian.

-Sektoreak duen irismena, efizientzia eta eraginkortasuna kontuan hartuta, hedabideek beste inbertsio batzuk behar dituzte, urterokotasuna gainditu eta urte anitzeko diru laguntzen deialdiari begira.

-Sektorearen alde ekonomikoa ez ezik, alde soziala ere aintzat hartu behar dela.

Alberto Barandiaran. Hekimen elkartearen izenean

The post Euskal hedabideentzako diru laguntzen ebazpena dela eta appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Ekainan 19an Azkena Rock Festivalea jun ginan hiru lagun. Bi egun rock&rolla entzuten lagunakin Mendizabalan. Ederra. Urtero juten gaz Gasteizea, Azkena gutzako falta ezin geinken jaialdi bat dalako. Ta aurten be han eon gaz. Ta aurten kamiseta bat erosteko gogo guztiaz jun naz. Neurri handixe dakatenez, beti arazuk dakat nitzat zeoze topateko. Gustoko bat ikusi neban, bertan joten ban talde baten kamiseti. Aldez aurretik galdetu netzan ia erakutsi leiken mutilantzako dauken kamisetaik eta handixena. Ataztan bat. Ta erakutsiztan kamiseti, nire lagun batek esan ban moure: taldeko kantantiai be ez gako sartzen! Baine proba ein neban, badaezpadan be… Odolosti latxeik, pea-pea eindde. Salmahai ezberdinetatik pasaten jun nitxan  eta kamisetak ikusten eta probaten, eta danakin bardin. Bixkat hasarratu, eta gaxe laga neban, ondo pasateko gogu neukan eta.

Hurrengo egunin, kriston beruaz, tirantedun kamiseti erostea jun nitxan ez nebalako aguantaten hori tenperaturioi. Beste postu baten, mutilantzako eukan kamisetaik handixena eskatu netzan, bardin doztanela ze taldetaku zan. AC/DC taldin kamiseti ataztan, ta han eon nitxan lehen esan doten moure odolosti latxeik kontzertuk ikusten, baine bentzat freskia, lantzin behinko haxe boladatxuk besutan sentiuten.
Amatxu zin kontzertuk, ta lota hurrengo egunin Gure Esku Dagoko jaialdixe euan eta. Han be kamiseti erostea jun ginan. «Neskan kamiseta handixena?». Atazten… Han ez nitxan sartzen. Ba mutilan handixena ordun… Bueno… mutilan kamiseta handixena ez neban erosi, handixauak be baeuazen eta… Baine nire galderi de, zer dala eta erosi birdot nik mutilan kamiseti? Neska lodirik ezta ala? Neu na bakarra? Neskan eta mutilan kamisetak ezberdinak diz. Neskanak finauak diz eta kokoteko parti iraixaua dakarre. Mutilanak tela totua moruku dakarre eta kokota itxi-itxixe beti. Zer dala ta erosi birdot mutilana? Ta niri mutilan kamiseta handixenetaiko batzuk sartzen ez bagaztaz, mutil batzuk ni baino txartua dakarre.

Holakoxe detailik, batzuntzako ixe eztizenak, beste batzuoi zenbat eragin leiken jakingo bazeunkie… Danokin pentsa birdela! Danok ez gazela bardinak! Ta pentsa birdana da: Eskerrak ez gazela bardinak!

Esatezkue zer dan politxe ero ederra eta guk sinistu etxen dou baine hori ezta egixe. Danok gaz politxak eta ederrak, ta hori sinisten hasi bigaz. Danetaik eon birde, eta danok dakau balixo bardine. Egunero neure buruai esan bir batzat be, sinisti kosta etxen gazta eta. Danon ezberdintxazunan alde eta estereotipukin amatxu arte!

The post Karle Beristain: Betiko kontuk appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Euskal Herrian Espainiak egin dituen «ekarpentxo» politiko-kulturalaz arituko gara gaurkoan. «Euskal Herria ez da nazioa, ez». «Nazioa Espainia da; beraz, ezin da Euskal Herria nazioa izan». Ba, izan ez dadin tematuak daude. Historia bidaide, sinbolo diren Euskal Herri batzuetatik (Zugarramurdi, Arantzazu, Gernika eta Euskal Herria) bidaiatxoa egingo dugu «ekarpentxo» horiek zeintzuk diren erakusteko. Irakurleak epaituko du, nahiko balu, horien garrantzia.

Zugarramurdin, 1610ean inkisizio espainiarrak 300 herritarri sorginkeria egitea egotzi, hainbat torturatu eta kartzeletan sartu zituen. Horietako hamaika sutan erre, batzuk erre aurretik hil zirenez eta bizirik erre ezin izan zituztenez, bost horien irudiak erre zituzten. Europako sorginkeria prozesu ospetsuena egin zuen Espainiak.
Oñatin, 224 urte beranduago, 1834ko abuztuaren 18an, liberalek Arantzazuko santutegia erre zuten Arantzazuk ordezkatzen zuelako euskal tradizioa, jakintza eta zergatik ez desobedientzia ere bai. Espainiar erregetzatik Oñatiko Unibertsitatea Gasteizera eramateko agindu zuenean, zenbait irakasle Oñatin gelditu eta karlisten lehen unibertsitatea sortu zuten hieu fakultate ez nolanahikorekin: Filosofia, Legedia eta Kanonak eta Teologia. Gobernuaren kontra zeuden karlisten eraginpean, jakintzaren, desobedientziaren eta euskal tradizioaren nahastea «bakegintzarako» kaltegarria zela eta, Arantzazuk ordezkatzen zuen sinboloa erre zuten.

103 urte ondoren, 1937ko apirilaren 26an Gernika erre zuten eta merkatu egunean bertan bildutako euskaldunak garbitzeko agindu zuten espainiar gobernua gerra eta gerra krimenez lortu zutenek. Gaur, agintean daudenen guraso edo familiako berberek. Gernika erre zutenek ere besteei errua egotzi zieten. Badirudi hori ere legearen inperioari eta demokraziari egin dioten beste «ekarpentxo» bat dela, ala bestelakorik entzun al dugu beraien berbetan. «Ekarpentxo» honek munduan zibilen kontrako sarraskirik ezagunenetakoa izatea ekarri dio Gernikari.

78 urte beranduago, eta, besteak beste, 9.600 lagun torturatu (iturria: Euskal Memoria) eta gero, 2015eko uda honetan Herriko tabernenen auzian Espainiak 20 lagun kartzelara eraman eta 111 herriko taberna lapurtu nahi ditu, konfiskatu. Herriko tabernak ez dira taberna hutsak izan eta uste dut ez zaiola justizia egiten horrela esanez; izan ere, izan dira batzar gelak, hitzaldi gelak, lan gelak, formazio tokiak, bilgune sozialak, kontzertu tokiak, edantegiak, eztabaida lekuak eta abar luze bat. Esango nuke ez dituztela herriko tabernak lapurtuko leku horietan gastatzen edo irabazten zen den dirua dela-eta, baizik eta ordezkatzen dutenarengatik: gazte desobediente euskaldunak elkartzeko tokiak zirelako.

Gazteagoa nintzanean, herriko tabernarik gabe nora joan jakin gabe egongo nintzatekeen; baina orain nago ez dutela emaitza hori lortuko eta herriko tabernan egiten diren gauza guztiak egiten jarraitzeko espaziorik faltako ez dela. Agian, zenbait lekutan bultzadatxoa izango da eta garai politiko-kulturalak eskatzen duen berrasmatzea, erreferentzia eta bilgune berria bilatzeko bultzada izango dira, kalte ekonomiko izugarria izan arren.

The post Mikel Iruskieta: Herriko tabernak, tabernak baino zerbait gehiago appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Urtero-urtero Zapato Azuleko antolatzaileok (lehen Bolo-bolo aldizkarikook eta orain Radixu Irratikook) Alaiko balkoiko ateak zarratu aurretik, eskerrak emoteko ohitura daukagu jai egunean bertan.

Zapato Azulean 21:00ak aldera, gure mikrofonoak ixildu aurretik, herriko talde, elkarte eta norbanako babesle eta laguntzaileak aipatzen ditugu (ez bazinen parean gertatu ordu hartan, radixu.info-n sartuta irakurriko duzue). Zerrenda luzea benetan, edozein aspertzeko lakoa, baina derrigorra zaigu gure esker ona adieraztea, jakin badakigulako ehunka ondarrutarren laguntza barik Zapato Azule ez zela posible izango. Eta 18 Zapato Azul pasatu arren, ez duzue ez indarrik ezta ilusio tantarik be galdu. Bene-benetan, mila milioi esker parte hartzaile guztioi! Ez gara aspertuko esaten: Zuek barik Zapato Azule ez zen posible izango. Famaua zazee!

Baina badaude, gure iritziz, esker bereziak merezi dituztenak…

Alde batetik, gure eskerrik beroenak euskal prentsa, irrati, aldizkari eta webguneei, guk Zapato Azuleko berria bota eta gure informazioa zabaldu eta txokoa egin diguten komunikabideei. Eurei esker etortzen dira milaka lagun Ondarroara Zapato Azule gurekin ospatzera. Eta bereziki Lea-Artibai , Mutriku eta Busturialdeko Hitza eta Nerea Bedialauneta bertako kazetaria nahi ditugu zoriondu, Zapato Azulari hain jarraipen estua egiteagaitik: Ez da lan erreza izango hain egunkari txikian, 33 herrietako berriak emoteaz gain, guri hain leku ederra (bai aurretik eta bai ostean orrialde osoak!) egitea.

Eta beste alde batetik, «eskerrik asko Ondarroako taberna eta jatetxiai bixartik aurrea eta datorren astin tzir emongozuen diro laguntziatxik» esaten dugu urtero balkoitik, inor aipatu barik, momentu haretan ez dugulako jakiten zeintzuk egingo diguten euren ekarpen ekonomikoa. Baina orain, hilabete beranduago, badakigu Zapato Azuleko taberna eta jatetxe babesleen izenak eta gutun hau aprobetxatu nahi dugu banan-banan aipatzeko. Artabide puntatik hasita: Batzokia, Noya, Basati, Antiguako Ama, Zigor, Leokadin Bodegoi, Cantabrico, Arkupe, Maddi, Dzanga, Kulixka, Gau-Argi, Lagun Artea, Sokoa, Idoia, Kabia, Gaztedi, Beikozini, Jai Braian, Kukua, Sutargi, Kirrixki, Alai, Zirimiri, Anaitasuna, Andik-Ona, Arrantzale, Apallu, Txanpa, Torrepe, Badis eta Mamu. Eta errekaren beste aldea ahaztu barik: Erretegi Joxe Manuel, Moby Dick, Hondartzako Txiringitoa eta Arrigorri ostatua. Zuen ekarpenek arnasa ematen diote Radixu proiektu komunikatiboari, eta indarra guri, Zapato Azule gure jai «txikia» antolatzen jarraitzeko. Eskerrik asko denoi eta animo, geroago eta gutxiago falta da hurrengo Zapato Azulerako ta! Agur-agur, matxe-matxe eta datorren urtera arte! Eta… akorda beti: AUIMINYULINBLU! LO BAILAO, BAILAO ESTA!!! Gora Nakarra!

–Nekane Akarregi Amutxastegi. Radixu Irratiaren izenean (Zapato Azuleko antolatzaileak).

The post Mila esker Zapato Azuleko babesleei! appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Lekeitiarrak gara eta Lekeition hondartza denboraldia ekainaren 1ean hasten da, sorosleekin batera.

Guretzat, aldiz, gurpildun aulkian egoteagatik, denboraldia uztailaren 1ean hasten da. Zergatik?

2009tik gatoz diskriminazio egoera hau salatzen, baina oraindik inork ez digu konponbiderik eman. Ezta erantzunik eman ere.
2012an egunkari honeta bertan idatzi bat argitara eman zen: «Nongoa zara? pelmiñekua».

Bada, ez gara isilduko eta pelmiñekua izaten jarraituko dugu, lekeitiar danok eskubide berdinak izan arte.

Eskatzen dugun bakarra da Hondartza Denontzat kanpaina ekainaren 1an hastea. Ulertzeko, Isuntza hondartzan gurpildun aulkian daudenentzako jartzen den plataforma eta uretara sartzeko aulki berezia ekainaren 1etik denon eskura izatea.

Espero dugu, datorren urtean berriro beste idatzirik egin behar ez izatea. Horrek adierazi nahiko duelako gure eskariari erantzuna eman zaiola.

Eskerrik asko Hitza, pelmiñekuari toki bat egitearren.

- Lexuri Badiola eta Gorosti Txopitea. Lekeitio

The post Hondartza denontzat! appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Nongoa naizen galdetu eta markina-xemeindarra naizela esaten diedanean, tonuagatik denek igartzen dute xemeindarra naizela edo behintzat aldarrikapen puntu bat baduela nire ahotsak. Urteak dira begiko mina ematen didala Markinako eskola publikoa, Markinako osasun etxea edo herri sarreretako Markina kartelak ikusteak. Gure herrira datozenei bi herrion arteko ezberdintasunak eta elkarguneak zeintzuk diren azaltzen saiatzen naiz. Bada garaia beraz, Xemeini buruz labur bada ere azalpen txiki bat komunikabideetan emateko.

1355.urtean Villaviciosa de Marquina sortu zuten Xemein eta Etxebarriko lurretan. Hiribildu jaioberria harresiz inguratu zuten eta hainbat auzo Markinako lurretara pasatu ziren. Hiribilduak sortzea estrategia politiko bikaina izan zen Castillako erregeen partetik, jauntxoen indarrak murriztu eta indartzen ari zen burgesiari pribilegioak emanaz. Historia ofizialak dio Gipuzkoatik zetozen lapurrengandik babesteko sortu zutela Markinako hiribildua, baina horren atzean estrategia politiko eta ekonomiko argiak zeuden (arrain komertzioa, burdinolen kontrola, herritarren kontrola…).

1952. urtera arte bi herri izan ziren Xemein eta Markina. frankismo garaian bi herriak elkartu egin zituzten, udaletxe, mujoi eta armarri. Elkartze denetan gertatzen den bezala, bat azpian geratzea oso erraza da. Arretxinagako plazan dagoen Xemeingo udaletxe zaharkituak erakusten du bigarren mailara azpiratu izan dela Xemein azken urte luzeetan. Zorionez, pixkanaka Xemeinen izena berriz mahai gainera ateratzea lortzen ari gara, komunikabide, mingain eta karteletan batez ere. Nik ez dut Xemeinen desanexioa aldarrikatzen, bere izana eta izatea aitortzea eta ezagutaraztea baino.

Markinako jaiak pasatu dira eta irailean izango ditugu Xemeingoak. Bi herri eder daude elkartuta eta biak maitatu behar ditugu, biak zaindu, biak gozatu eta batez ere, biak aipatu. 1952. urtean Xemein-Markina izendatu izan balute herri hau…

The post Eneko Arrate: Xemein appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Irailean sartu barri bagara be, ondiño ez dira udako jaiak amaitu, ondiño be udari egun batzuk eta parranda batzuk geldituten jakoz. Ez neuke gureko beste behin, ordea, jaia eta eraso sexista elkarren ondoan ikusi gura. Ez dira-eta gitxi izan uda honetan hiri eta herrietako ospakizunetan gertatu diran gehiegikiri tamalgarriak. Iruñea, Baiona, Algorta… Azken urteetan errepikatuten dan panorama da: gizon batek parranda giroan ondo pasaten dabilen emakumea sexualki erasotuten dau. Gizon horrek nor dala pentsatu behar dau, ze eskubide mota dauela pensatu behar dau emakume horren baimenik barik, emakumearen borondatearen aurka zer eta sexua indarrez egiteko?

Sentiten dot esatea baina kaletik bakarrik noanean eta ezagutzen ez dodan gizon batek begirada lizun edo berba lizunen bategaz iraintzen nauenean, gizon horrek ahalko balu sexualki erasotuko nindukeela pentsaten dot. Askotan pentsatu izan dot ganera. Igual pentsatuko dau baten batek gauzak muturrera eroaten nabilela; besteren batek pentsatuko dau neska batzuek be badaukiela erantzukizunen bat, beharbada bere janzkera probokatzaileak zelanbait erasoa bultzatu dauelakoan… NAHIKOA DA! Gizon bat, mutilezko bat, fraka pegatakaz edo ipurdia bistan dabilenean inork ez dau kritikatuten probokatuten dabilenik. Edo gizonezko bat iturri baten gainean, diskotekako podiumean edo farola batera igota dantzan ikusten dogunean, ez dogu pentsatuten ezer sexuala bilatuten dabilenik… baizik eta jaiaz disfrutaten, ondo pasaten eta «dana emoten» dabilela baino.

Astelehenien hasiko dira Bermioko Andra Mari jaiak. Jakin daigun besteen askatasuna eta erabagia errespetaten, hori da eta ondo pasateko eta elkarren konpainian bizitzaz disfruteteko behar dan gauza bakarra.

Gora Andra Maidxek!

Gora Bermio!

Gora gizon jatorrak!

The post Amaia Artetxe: Babastorik EZ! appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Irakurle batzuei «dogma» hitza ezezaguna egingo zaie, behar bada. Hitz hau eliza arlotik kanpo ez da oso ezaguna, eta ondorioz gutxi erabilia. Bere esanahia nagusia, bai eliza mailan, bai zientzia mailan, hauxe da: Eztabaida(tu) ezin den « Egia»; onartu beharreko «Egia». Sinesdunen munduan, elizaren agintari nagusia den Aita Santuak, tarteka, hotsandiz, handikiro, azaltzen du eliztarrek sinistu behar duten «egia». Zientzia munduan, zientzilariek ikerketen bidez, ondorio batzuetara iristen dira, eta jende aurrean azaltzen dute lortutako «egia». Aurkikuntza zientifiko horiek «egi» izaten dira denbora baten, ikerketa berriek ezeztu arte. Denoi aski ezaguna egiten zaigu arrain urdinaren kasua. Kolesterol altua zutenentzat txarra omen zen; hori esaten zuten sendagileek. Urte asko pasa ondoren berriz,bera omen da hoberena. Denboran oso atzera eginez, entzutetsua egin zen Nikolas Koperniko apezak (1473-1543) eta Galileo Galileik (1564-1642) elizako agintariekin izan zuten eztabaida unibertsoari buruz. Garai haietan, bi «egi», bi teori zeuden: Bata, elizako agintariek, Tolomeoren denboratik, 1500 urtez defenditzen zuen geozentrismoa. Hau da: Lurra zela unibertsoaren erdigunea edo zentroa. Eta bestea, Kopernikok lehenengo, eta Galileok geroago, defenditzen zuen heliozentrismoa. Hau da: Eguzkia zela unibertsoaren erdigunea. Kopernikok eta Galileok aurrerapauso handia eman zuten, baina gaurko aurrerapenetik oso urruti zeuden.

«Dogmak», «egi» usteak, ez dira lehenagoko kontuak bakarrik. Gaur egun ere denok ezagutzen ditugu pertsonak egiaren jabe sentitzen direnak; beraien iritziak beti nagusitu behar izaten direnak. Horrelako pertsonak ez dira oso atseginak izaten elkarbizitzarako. Eta zientzia mailan, agintea «ziurtasunez» beteriko pertsonen eskuetan dagoenean,erabakiak hartzeko unean, arriskutsu bihurtu daitezke.

Euskal Herrian ezagutzen ditugu kasu penagarri batzuk. Hor daukagu Iruña Veleiaren eztabaida. Gasteiztik 10 bat kilometrotara aurkitzen zen hiri honen aztarnak, sekulako interesa sortu zuten Euskal Herriko zientzia munduko jendearen artean. Erromatarren denborakoak dira. Eta bertan agertzen diren euskarazko hitzak eta esaldiak egiaztatu ezkero,euskara idatziaren zaharrenak  izango lirateke. Eta ondorioz orain arteko teoriak, euskara idatziaren kronologiari buruz, baliogabetuta geldituko lirateke. Urteetan, Eliseo Gilek eta Idoia Filloy-k zuzendutako hikerkeka hauek ezerezean uzten dituzte orain arte irakatsitako «egiak»; eta Joakin Gorrotxategik eta Joseba Lakarra katedradunek, besteak beste, ez dituzte onartzen. Baina beste zientzilari asko ez daude konforme hartutako erabakiekin, eta ikerketa lanak egiteko kanpoko arkeologoak egitea eskatzen dute. Eztabaida oso luze doa. Hemengo eta Espainiako filologoak politikaz kutsaturik dauden susmoa ere ez da falta. Eta erabaki okerrak hartzen ote ari diren beldurra, ere ez. Oraingoz disparate bat, galanta bera, egina dago arduradun berrien eskutik: Indusmakina sartu eta aztarna asko ondatu dituzte. Une honetan, Iruña Veleia aztarnategia arrisku handian dago. Askok gogora ekarri dute Santillana del Maren dagoen Altamirako koba famatuarekin gertatu zena. Marzelino Sanz de Sautuolak aurkitu zituen pinturak, faltsutzat, ezinezkotzat, jo zituzten garaiko zientzilari ospetsuenek. Eta orduko jakindurian oinarrituz, marrazkien faltsukeriaz ez zuten zalantza izpirik ere; barregarritzat jo zituzten. Marzelino Sanz aurkitzailea gezurtitzat hartu zuten bere bizitza guztian. Bera hil eta urte batzuetara etorri zen onarpena eta bere alabari eskatu zioten barkamena. Aitak ez zuen sorte hori izan, eta fama txarra berarekin zuela joan zan beste mundura. Historiak bira asko ematen ditu eta erruak ere behin eta berriz birak ematen dituela ikusten ari gara. Penagarria da Eliseo Gil eta Idoia Filloy-ekin gertatzen ari dena. Beraien izena gutxietsita gelditu da une honetan, eta etorkizuna zalantzan. Hemen eta kasu guztietan, oinarrizko hutsunea, zientzia arloan gailurrera iritsi garela pentsatzea da. Zientzilari askori J.M. Barandiaran handiaren apaltasuna ez litzaieke gaizki etorriko. Apaltasuna dela eta, Bittor Kapanaga Otxandiotarra jakintsuak, bere Euskera erro eta gara liburu interesgarrian kontatzen du J.M.Barandiarekin izandako gertaera, elkarrizketa labur baten bidez. Ataungo bere etxe aurrean zeuden frutarbolei begira. Tartean sagarrondo bat uztaz gainezka zegoen, adarrak makur-makur eginda. Eta Joxemielek esaten dio: «Ikusten dok hori? Ez dauka arrokeririk batere. Umil-umila da. Holakoxia izan biok.

The post Esteban Irusta Mallea: Egiak» eztabaidan appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Bizi-bizi dago arraun mundua. Liga desberdinek emana dute, gehienbat, batzuk espero zutena edo beste batzuek desio ez zutena. Oraindik, hala ere, Kontxa falta da eta emango du zer esana; erronka handia betetzeke geratzen zaigu beraz eta erronka horren ohorea nork herriratu jo eta su ikusiko ditugu atzokoaren ondoren euskal kirol honetan ari direnak; baita ez direnak ere!.

Beste batzuek, ostera, irail honen hasikeran hurrengo urteari begira jarriko dira, atseden labur baten aste batzuk botata gero. Gure eskualdeotan –HITZAren eskualdeotan, alegia- denetarik izango dugu, Kontxaren glamurraren ezti zaporea dastatzeaz amets egingo duenik bada, aurtengo denboraldia ia amaitutzat eman eta hurrengoaren esperoan mailari eutsi edo jauzi handiagoren eman nahi lukeenik ere bai, kontixu; orain artekoari eustea nahiko dela usteko duenik eta, lastima!, 2016an lehiatzeko mailaz jaitsi ondoren lasai hartu, hauspoa bete eta beste urte betez EUTSI GOIARI aldarrikatuz gogotsu ekingo dionik ere izango da. Hala uste dugu, behintzat.

Eta une batez pentsatzen jarririk ez da gero erraza Elantxobe bezalako herri txiki baten halako proeiktu handi bati, traineru talde bikain bati hain zuzen ere, denboraldiz denboraldi arnasa ematea!. Mailaz jaitsi arren, zorionak arraunlariei, entrenatzaileei eta taldea osatzeko etenak egin eta gero, egunero egunero uretara dzanga eta gure kulturari eta kirolari bizia, ospea eta iraupena emateagatik lan egiten eta egingo duzuenoi. Ikaragarrizko hazaina gure kostaldeko herri txikienean garatzen ari dena. Mirari bat ia-ia hauek esistitzen direla egia bada. Ohituta gaude eta normaltzat hartzen ditugu nolabaiteko botere soziologikoa, ekonomikoa, logistikoa, … dutenei txalo egiten garaikurrak aldiro-aldiro eskuratzen dituztenean, baina arraun proiektu bat garatzeko gazte bila etxerik etxe, aterik ate, herririk herri, kirol disziplinatu eta sari gutxiko –ezezeraren pareko esan beharko litzateke- apostua egiten denean, hor beste zerbait ere badago. Orain urteak- hogeitapiko joan dira- herriko eta inguruko gazteei beste aukera bat zabaltzearena aipatzen zen, baina hori aspaldi izan zen. Bada, zerbait gehiago eta handiagoa elantxobetarron buruan eta bihotzean; zalantzarik barik: herri proiektua eta honekiko kudeatzaile sutsu batzuen etengabeko lana, ilusioa eta buru argia.

Seguru gaude, datorren kanpainan berriro ere elantxobetar trainerua brankaz ikusiko dugula Kantauri itsasoan; izan ere HERRI TXIKI, PROIEKTU HANDI baten eredu baizarete zuok.

The post Natxi Aranburu: Herri txiki, proiektu handi appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Eta halako zapore gazi-mikatza utzi dit barrenean. Hiri eta herrietako jaiak bukatu dira eta aurten ere emakumeak ezin libre ibili. Ez dakit zer gertatzen zaion gizarte honi, gaixotasun larri baten jabe da, gero eta konbentzimendu handiagoa daukat honetan. Uda honetan eraildako emakumeen kopuruak ere gora egin du. Gaizki ari gara, zertan eze?

Kasualitateak Galeano poeta eta idazle handiarengana eraman nau. Internet bidez bere solasaldi ugarirekin gozatzeko aukera izan dut eta emakumeei buruzko batean gelditu naiz kateatuta eta bertako esaldi batzuk gelditu zaizkit gogoan hiltzatuta; Aristoteles filosofoarentzat emakumeok gizonezko osatugabeak ginen. Santo Tomas de Aquinok berriz, naturaren akatsa ginela zion. Ile luzea eta pentsamendu motza genuela esaten zuenik ere bazen. XIII. mendean erlijio katolikoak debekatu zuen emakumeek elizetan kantatzea, naturaren kontrakoa omen zen. Debekua mende luzez luzatu zen, kode kanoniko batek indargabetu zuen arte. Historian atzerago  joanda, Teodora bizantiar enperatrizaren agintean, abortoa eskubidea omen zen, adulterioak ez zuen heriotz zigorrik eta emakumeek ere dibortzio eta herentzia eskubideak zituzten. Alargunak eta umezurtzak babestuta zeuden.

Historiak erakutsi dizkigu izena eta izana zuten emakumeak, baina ia gehienetan itzalean gelditu dira. Galeanoren bidez ere jakin dut, Andeetako herri batean, neska jaioberri batek ukitzen duen lehenengo gauza ehungailua dela, mutiko jaioberri batek berriz, liburu bat. Sant Jordi egunean ere emakumeari larrosa bat oparitzen zaio eta gizonezkoari liburua?

Ugariak dira historian zehar eskeini dizkiguten perlak: «Gizon handi baten atzean emakume handi bat dago». Zeinek ez du esaldi hau entzun? Eta zeinek erabaki zuen emakumeak atzean egon behar zuenik?

Gaurko egunera etorriz eta egunero berriei erreparatuta atzera pausoak gehiago direla ematen du, bestela, irailaren 1eko Berria irakurtzea besterik ez; Malen Aldalurren eta Goizalde Landabasoren lerroak irakurri eta negar egiteko gogoa sartu zait.

Eta aurten ere Irun eta Hondarrabiko alarde parekideek ez dute agintarien babesik izan. Eta herritarrak ere bananduta. Aurrera goaz?

The post Auro Ansorregi: “Uda joan da ta…” appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Ekainean idatzitako opor aurreko zutabean, udarako lanak hartu nituen gaitzat; hain zuzen ere italiar maisu batek bere ikasleei udako oporretarako bialdutakoak. Ez dakit zuetariko zenbatek bete dituzuen maisu horrek aginduetako batzuk. Nik denak ez, baina batzuk egin ditut.

Udarako lanak eta neska-mutilentzat ziren, baina uda osterako eta helduontzat ere baliozkoak.  Agian ezin duzu goizez, noizean behin, itxasbazterrean pasiatu bakardadean. Eguzkiaren izpiek uretan duten isla begiratu, atsegin dituzun gauza eta pertsonengan pentsatu eta zoriontsu sentitu. Baina goizeko seirak pasa, gau osoa maite ez duzun lanean eman ondoren, lantegitik ateraten zarenean dagoeneko esnaturik dauden txorien kantuak entzun ditzakezu eta irrefarre egin, minutu gutxi batzuk beranduago maite dituzunak muxu batekin esnatuko dituzulako.

Oso atsegin duzun pertsonaren bat aurkitzen baduzu, zintzotasun eta alaitasunez esaiozu. Ez kezkatu erantzunaz, esaiozu. Era berean, ez begiratu albokoari etsaia izango balitz bezala. Etsaiak, etsai pertsonalak egon badaude bizitzan, baina, zorionez, ez dira asko izaten. Ez ahalegindu nahita gehiago sortzen.

Bizitza ez da kurtso edo lan-urte hasierarekin amaitu. Elkarrizketa aberasgarriak dituzten filmak gozatzen jarrai dezakezu. Eta, zergatik ez esan, alboan dituzun lagunen elkarrizketak aberasgarriak badira, askoz hobeto.

Gau eta egunez, zeure bizitza hausnartu eta amestu; zer nahi duzun, nola nahi duzun. Amets hori lortzeko indarrak batu badituzu oporraldian, ekin ametsari. Bestela lasai, lanaren, ordutegien eta abarren katean murginduta bazaude ere, beti dago amesteko eta indarrak hartzeko tartetxoren bat. Ez ahaztu; zu eta zure zirkunstantziak zara, baita zu eta zure ametsak.

Deseroso edota huts sentiarazten zaituzten egoera eta pertsonak saihestu. Maite zaituzten eta zaren bezala ulertzen zaituzten lagunak eta egoera kitzigarriak bilatu, agintzen zuen maisuak. Hau ere, urte osoan zehar aurrera eraman beharrekoa da.

Pertsona ona izan zaitez, bukatzen zuen italiarrak. Zoriontsua izan, gehituko nioke nik, merezi duzu eta.

The post Alex Zubia: “Uda osteko lanak” appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Lau urte diz gure albun ez zazena. Lau urte antzerki mundutik aldendu nitxana mamuai ezin aurre eindde. Ta gitxike-gitxike inddartzen jun naz, ta hamen na sorkuntza prozesu baten barrurarte sartute. Lau urte ixe ein baik eoneran, amildegi baten eoti moure sentiuten naz, baine zeuaz akordatik eztakixu zelako inddarra emoteztan. Zure barriaz akordaten naz asko. Amumak kontaztan zelaik esan zentzan behin, Bartzelonan Venus-ana etxen nebilela: «Karle famau de, ta laga ein bir gako». Hoxe esaldixe gogoratzen dot beti aurrea ein bir dotenin.

Ta on zuzendari lanetan sartu naz, Marabillako nano antzerkixe antolatzen, eta pilo bat bidar akordaten naz zeuaz. Elkarrizketa handirik eztou eduki alkarreaz, halan da be, beti arduri ixazta asko zure iritzixak, era baten, gusto antzekuk eduki ixan douz gauza askotan eta. Musikiaz batez be, baine liburuk, zini, eta erozein adierazpen artistikoaz.

Erozelako sortze prozesutan, edota, erozein adierazpen modotan, geure mamukin burrukan hasten gaz. Geure bilurran aurrin jarri, ta danan aurrin biluzten gaz era batea ero bestea. Eta hori bixi arte, eztaki jentik zelako gatxe dan. Bakotxantzako maila diferentin… Niri neuri, hain gatxe etxen gazta, neuk be askotan eztotela ulertzen zeatxik nahi doten hor mundun jarratxu. Ta zu baik gatxaua… Baine ezin neike laga. Ontxe be, nerbixuk dantzan denpora guztin, segurtasun faltik jota, ta dan lan guztiaz agobixata… Baine aspaldi luzin ez neuan hain ilusionata. Gogorra bai, holako mundo ederrik ezta baine. Arimi gozatzen dau, ta hasieratik engantxata geatzen zaz.

Espero denporiaz honek bilurrok gainditzi, ero nerbixo gitxiauaz eruten jakitxi, bentzat. Zuk famau nitxala pentsaten bazendun, nik hori bandera moure erungot! Matxe zatxut. Matxe zatxuau. Eskerrik asko Ibon emoteztazun inddarraatxik. Zeu be marabilli!

The post Karle Beristain: ‘Beti gogun’ appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Herria osatzen dugunon etorkizun beltza guztiz argituko duenaren lelopean, eragile politiko askoren ahotik behin da berriz entzuten ari garen aldarrikapena da independentzia. Gurea sentitzen ez dugun jende batek sortutako legeen menpe bizitzeari uko egin eta gu geuk eratutako gizarte idilikoa sortzera animatzen gaituztelarik. Ideia, berez, zentzuzkoa bezain ona bada ere, garapena zein azken emaitza, heltzear dauden egungo gazteen esku egongo da. Gauzak horrela, gurekin jada eta bidean diren ondorengoen heldutasun mailak finkatuko du desiratzen dugun jendartearen nortasuna eta itxura.

Heldutasuna eta independentzia, izatez, pareko bi hitz dira. Izan ere, heldutasun betera, urteetan lantzen joaten garen izaera arduratsuak eramaten gaitu. Hortaz, eginbehar arruntak aurrera ateratzeko edo bizitzan ematen diren gertaerak interpretatzeko aldamenean ditugun guraso, anai-arreba, bestelako senide, lankide edo lagunen izerdi eta iritzien morroi garen bitartean, menpekotasun eredu baten azpian garatuko dugu guri besterik ez dagokigun lana.

Zoriona lortzeko beharrezkoa den burujabetza horri lepoa emanda, eta hori baino okerrago oraindik, besteen pentsura biziz. Octopus generoaren espezie berri bat bagina bezala denen besotik tiraka.

Dependentziatik independentziara garamatzan basamortu hori zeharkatzeko bidea, malda goraz zein beheraz josia, eta, nola ez, bihurgunetsua bada ere, bidaia hasi eta bukatu arteko tartea, kasuan kasuko, luzea edo motza bihurtu daiteke. Erronka hori garaiz erdiesteko gakoetariko bat –familia bakoitzaren gaitasun eta nahien arabera, noski– egungo gazteak etxetik kanpo bizi eta ahal den beste bidaiatzera animatzean dagoelakoan nago. Izan ere, gure etxe zein herriko erosotasun eremutik haratago dagoen mundua usaindu, ukitu eta bizipen horietan aurkezten diren arazo, gatazka zein galderei erantzun egokiena bilatzen saiatzeak eramaten gaituelako gure herriarentzat ere desiratzen dugun nortasun eta itxura propioa eratzera. Azken finean, mundua, bizitza, zertaz doan ulertzera.

Lagunok, herriaren independentzia aldarrikatzearekin batera gure gazteria herritar independente bezala bizitzen hezitu beharra dugu. Da hor nonbait dago gakoa. Interneten aurkitu daitekeen esaldi honek dioenarekin bukatuz, «Mundua liburu bat izanik, bidaiatzen ez duenak orrialde bat besterik irakurtzen duelako».

The post Gorka Etxebarrieta: ‘Independentzia’ appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Gure inguruak lotura zuzena izan du baserri munduarekin. Bizitzeko modu bat eraiki du inguru honetako askok animali eta ortuari artean. Zoritxarrez, baserri asko galdu ditugu azken mendean. Lar eta sasiek gure historiaren zati handi bat irentsi dute. Soziologoek zergati asko bilatuko dituzte: Ekonomikoak, desplazamenduzkoak, bizi eredu berriak eta abar. Kaletarrok, gutxitan hitz egiten dugu, ordea, baserri inguruetako gure bizilagunekiko ditugun luxuez.

Kaletarroi, egunero udaleko langileek garbitzen dizkigute patioak, kaleak eta noizbehinka moztu zuhaitz adar zein parkeetako belarrak. Kalean, baldosa bat hondatzen denean azkar baten konpontzen dute. Kalean, zuhaitz bat erortzen denean laster kentzen dute trabatik. Kalean, elurra egiten duenean, makina laster pasatzen dute eta arriskutsua den gune bakoitzean babes heziak jartzen dituzte. Luperiaren bat baldin badago laster konpontzen dute. Hondakin guneak han eta hemen, gasa, internet sarea eskuragarri eta abar. Kalean, dena ahalik eta azkarren konpontzen saiatzen dira, kexen beldurrez. Kexatiak garelako. Kalean, jauntxoen pare bizi gara gaur egun.

Baserri inguruan, baina, bestelakoa da egoera. Beraien esku geratzen dira ia lan guztiak. Baserri bideak auzolanean garbitzen dira. Elurra dagoenean traktoreek egiten dute elur makinen lana. Eroritako zuhaitzak baztertzea ere askotan auzotarren zeregina izaten da. Luperiak daudenean zain egotea tokatzen zaie eta azpiegitura aldetik hutsune nabarmenak dituzte: Amildegidun bide asko babes hezirik gabe daude, eta abar.

Auzolana beharrezkoa da eta arazoei irtenbidea auzoan, auzotarrek ematea, edarra da. Baina ez da justua, kaletarrok hainbeste abantaila eduki eta baserri ingurukoak baztertzea. Kopuruz gutxiago izan arren beraiek dira gure sabelak betetzeko produktu freskoenak eskainiko dizkigutenak, gure bazter ederrak zainduko dituztenak eta batez ere, gure arbasoen bizimoduaren zati bat bizirik mantenduko dutenak. Mendira north-walking, BTT edo trekking egitera goazenean, bazter garbi eta ederrak maite ditugu. Zeinek garbitzen ditu bide bazterrak? Ze animaliak garbitzen ditu? Nik neuk ez, eta zuetako askok ere ez.

Mugikor, Repsol, Movistar, La Gozadera eta koka kolaren munduan bizi garenok galdu dugun altxorra babestea denoi dagokigu. Zaindu dezagun landa giroa. Erraztu dezagun landa giroko bizimodua eta herri honek irabazi egingo du, ingurumenean, ekonomian, eta batez ere, osasunean.

The post Eneko Arrate: Baserri inguruak garbi appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Batzuten ze gatza dan bizixe. Ze gatzak egunez-egunekoan jartzen dauzkuzen probak eta azterketak. Asko ta asko erreztasunez, birriten pentseu barik eiten doguz eta beste asko ta asko ondo hausnartutako erabakixek dire. Baña gehixenak, guk uste ez arren, gure etorkizunerako betiko marketan gaitue.

Bizixe arbola baten enborran modukoa da. Edo harkaitz baten modukoa. Hartzen doguzen erabakixek betiko grabeta geratzen dire, zelan arbola bat mozten dogunien barruko eraztunetan irakurri leiken bizi erreza edo gogorra eroan daben… Edo harkaitz baten, naturan, eguraldixen eta gizakixen aztarnak irakurri ahal diren.

Ba geugan be bardiñe pasetan da. Aztarna batzuk fisikoak dire, umetan egindako zauri bat adibidez. Denporiegaz ez da horrenbeste igerriko baña hor egongo da beti. Edo eguzkitan lan ein daben pertsona baten azal laztue bestela.

Beste aztarna batzuk, eta niri inportantienak iruditzen jatazanak, barrutik daroaguzenak dire. Umetako istripu batek betirako markeu ahal gaitu. Gugan fobia bat sortu. Umetan eukitako heziketak marketan gaituen moduen.

Baina egunez egun hartzen doguzan erabakixek dire nik uste gehixen marketan gaituenak. Gu zelakoak garen esaten dabenak. Gure geroan be zerikusixe eukiko dabenak.

Zenbat bider pentseu ozue… «Bizixen atzera ein ahalko baneuke…»,edo «hau ein biherrien beste hau ein izen baneban…»
Nik beti pentsau izen dot, eta horren arabera jokatu dot, bizixe bakarra dekogule eta gurau dodala ein izanan damuz bizi, ein ezan damuz baño. Bizixen tren batzuk behin baño ez direla pasetan eta momentu horretan tren hori hartu gure badozun, gero igual ez dala holako aukerarik egongo. Eta holan pentsetan jarraitzen dot. Baña bizixek egunez egun marketan gaituen moduen, egunez egun geuzek erakusten dauzkuz. Eta askotan, hartzen dogun tren horreri garrantzi larrei emon ez arren, edo alderantziz, gehiegizko garrantzixe emon arren, ohartzen gara bidaia horrek ez eukala zentsurik edo lehen gengozan lurralde horretako txoko asko eta edertasun asko ezagutzetik kanpo itzi gaituela.
Ni ez naz kapaz esateko zein erabaki dan zuzenena. Barruek eskatzen dautzuena. Norberan izakerien arabera doa hori. A edo B. Zurixe edo Baltza. Teilatuen bi alde ezberdiñetarantz jauzi ahal da ure. Horregaitik, trenak hartzen dozuezanak bazarie edo zagozien lurralde hori ezagutzen eta gozetan jarraitzie gurau dozuenak, aukerak unien unekoa disfrutetan dozuenak edo gauzak ganoraz pentseu ostien eiten dozuenak bazarie… Ez ahaztu, erabaki horrek betirako markeu ahal zaitzuela. Bizixe bakarra dekogu eta oso efimeroa da baña gure erabakixek, azalien ez badiren, izaeran grabeta eroan biherko doguz beti. Lehenau edo beranduau, eindekoak beren ordaine ekarko deu. Lehenau edo beranduau, erein dogunek beren frutue emongo deu eta ez dozku balixoko ostrukan moduen burue lurpien sartu eta dana paseu arte mundutik alde eitiek. Ze munduek, guk gure ez arren, momentu hori heltzerakoan bueltaka jarraituko deu. Ondo segi…

The post Julen Erezuma: Aztarnak appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Badatoz. Aurten beste EPE bat abiatuko da Osakidetzan, langile finkoak hautatzeko prozesua. Gaitasuna ebaluatzeko azterketa nahitaezkoa da, baina horrez gain bestelako merituak ere kontuan hartzen dira: hizkuntzen ezagutza, formakuntza, argitalpenak, lan-esperientzia… Baina azterketa gakoa da. Derrigorrez gainditu behar da. Lehenbizikoak  azaroaren amaieran egingo dira, eta betiko moduan, hizkuntza eztabaidagai izango da. Batzuen ustez, Hizkuntza Eskakizunak betetzeagatik puntuak jasotzea ez da bidezkoa, horrek langile elebakarrak diskriminatzen dituelako. Euskara ez omen da kontuan hartu behar. Euren ustez langile egokiak behar ditugu, trebeak, ohituak, eta ez euskaraz dakitenak. Beste askorentzat ordea, hori ez da nahikoa.

Berriz ere, aurten gaiaren inguruko eztabaida irakurri dugu prentsan.  Gaitegi zehatzik ezean hautagai bakoitzak bere ikas materiala landu behar omen du. Liburu eta testu gehienak gaztelera hutsean daude alde batetik, eta azterketaren euskarazko bertsioa korapilatsua izaten da, ulergaitza. Euskaldun gehienek gazteleraz ikastera behartuta daude, eta gaztelerazko azterketa aukeratzen dute, halabeharrez.
Eztabaidaz haratago eta Osakidetzaren lerro estrategikoei jarraituz, euskararen normalizazioan beste aurrerapauso bat emateko aukera eskaintzen digu EPEak. Itxura batean denok bat egiten dugu: osasun arreta pazientearen hizkuntzan bermatu nahi dugu, hori baita gure eginkizuna. Legeak hala agintzen du, Osakidetzako lerro estrategikoek hala diote, zuzendaritzak behin eta berriz bere asmo sendoa adierazi du publikoki, eta gero eta jende eta eragile gehiagok hala eskatzen du.

Egungo eredua pazientean zentraturiko arreta da, Erakunde Sanitario Integratuen bitartez. Pazientea  betiere ardatz delarik, euskara zerbitzuaren kalitateari lotuta dago, pazientea euskalduna bada. Halere, osasun zerbitzua bere osotasunean euskaraz eskaintzea ez da erraza, egun dauzkagun giza eta baliabide teknikoak kontuan hartzen baditugu. Langile gehienak elebakarrak dira, eta elebidunok erdaraz lan egitera ohituta gaude.

Osasun-langile elebidunak ekoitzi eta hautatu behar ditugu noski, baina hau ez da nahikoa izango. Langileek euskaraz jakiteak ez du berez osasun arreta euskaraz bermatzen. Kultura-aldaketa sakona behar dugu, eta gauza zailik badago, hau da zailena  edozein erakunde, sistema edo arloan. Kultura-aldaketa eragiteko, hizkuntzaren gaian behintzat, hizkuntza-kontzientzia bultzatu behar da nahitaez. Hizkuntzak osasun arretaren kalitatean duen garrantziaz jabetu behar gara. Langile trebatuak behar ditugulako, pazienteen ezaugarri eta gogoen neurrikoak.

Bide luzea daukagu aurrean, baina EPEak aukera bat eskaintzen digu. Gaitegian Legedia, Euskara Plana eta Osakidetzaren lerro estrategikoak sartzen dira. Hortik abiatuz hizkuntza kontuan hartuko duten zenbait galdera txertatu ditzakegu. Euskararen legearen gaineko galderak, Euskara Planari buruzkoak, edo hizkuntza eta kalitatea lotuz (lerro estrategikoak erabiliz, besterik ez). Alegia, hizkuntza eta osasungintza uztartuz galdera sorta bat, hizkuntza-kontzientzia bultzatzeko xedearekin. Demagogiaz haratago, ekinaren ekinez,  ekimen konkretuen bitartez, pausoz pauso aurrera egiteko beste modu bat. Dakidanaren arabera, Osakidetzako zuzendaritzak Herri Ardulararitzaren Erakunde Publikoari esleitzen dio azterketaren prestakuntza. Gomendagarria litzateke hortaz Osakidetzak euskararen inguruko gaia nabarmentzearen garrantzia HAEPri luzatzea.

The post Aitor Montes: ‘Epeak eta euskara’ appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Aurreko legealdian, Gipuzkoako Foru Aldundiak elikagai eraldatze zentru bat eraikitzeko 500.000 euro bideratu zituen, Mutrikuko Mijoa Industrialdean. Honekin batera zentroaren kudeaketa diruz lagunduko zuen. Lehen sektoreko eragile eta ekoizle txikientzat tresna izango zenaren estrategiaren atal bat zen. Lezoko herriak atzera egin ondoren, Mutrikura iritsi zen. Proiektua ez zegoen eraikitako eskari bati lotua, probintzia eta inguruko eskualdeen beharrak asetzeko baizik.

Egungo aldundiak, EAJ buru dela, eta 30 urtetako ibilide luze baten ondoren sektorearen porrotaren ardura kopuru bat izan beharko lukeena, estrategiaz aldatu du. Zentro berriak diruz laguntzearen ordez, eskaria ikertu, dauden azpiegiturak aztertu, eta eskari honi egokitzeko beharrezko inbertsioak burutu, eta honekin batera, Eusko Jaurlaritzarekin, honelako zentroak kudeatzeko eskumenak duen erakundeekin lankidetza suspertu.

Mutrikuko Bilduk 500.00 euroak – dagoeneko onartuta zeudenak– erabiltzea erabaki du zentro hau eraikitzeko. Edozerren gainetik egitea proposatzen zuen. Nahiz eta Gipuzkoako Foru Aldundiak diruz ez lagundu, nahiz eta udal bakar batentzako bideragrritasun plana kolokan eduki. Nahiz eta Eusko Jaurlaritzaren eskumenetan sartu.

Mutrikuko Berdeak+Independienteak abstenzioa defendatu genuen zentro honen filosofiarekin bat eginez testuingurua ez genuelako ongi ikusten. Arazoa ez dira tabikeak eta ekipamendua eraikitzen erabiliko diren 500.000 euroak, behin argia piztu ondoren gertatuko dena baizik. Nork eta ze modutan egingo du lan bertan. Probitzia osora irekia dagoen zentro baten gastuak gure udalaren sorbaldetan. Urtean 50.000 euro inguru izango ohi dira. Bildurentzat ustez diru gutxi. Erregistro Sanitarioaren ardura udalarentzat baita gure eskumena ez den aktibitate batean. Mutrikuko iragan hurbilean nahiko adibide topatzen ditugu non teknikozm, ikerketaz eta azpiegituraz hornitutako udalaren apostuen ondorioak herriko diru-kutxa odoldu duten. Zentro honek orain dela 20 urte, bere kabuz loratzeko aukera handia izango zuen. Gaur egun hiru administrazioen ahobatekotasunik gabe ibibide kaskarra dauka.

Gure apustua aldundiak bere hitza nola betetzen duenaren jarraipena da, lehen sektorekiko daukan estrategi berriaren barnean. Egun daukagun zentru publiko eta pribatuen erabilpenerako hitzarmenak burutu daitezela. Eta honekin batera, ekintzailetasunean hasten diren guztiei lagundu diezaiotela. Lau urte dauzkagu abiapuntuak eta elkarguneak topatzeko gure ustez azpiko gatazka politiko bat dagoen lekuan. Saia gaitezen.

• Iñigo Agirre. Mutrikuko Berdeak+Independenteak taldearen izenean.

The post Mutriku eta 500.000 euroak appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.

Jokoa ez dela errenta entzuna dut aspalditik eta egiatik baduela ziur naiz. Euskaldunok betitik izan omen gara joko eta apustu zaleak. «Eta zer?» esango du beste batek, baina izugarri harritu nau aldizkari baten irakurritakoak; bertan dio sarean jokoak gora egin duela modu oso-oso deigarrian eta batez ere gazteak direla bere sareetan harrapatutakoak.

Jokozale batek dio kopuru txikiarekin hasi zela eta hasierako txanda haietan irabazten zuelako erraz irentsi zuela jokoaren amua. Egunetik egunera jokoarekiko grinak ere gora egiten zuela eta konturatu orduko zurrunbiloak harrapatuta zeukala. Bere zaletasun hari aurre egiteko gezur txikiekin hasi eta iritsi zela eguna non dena lehertu zitzaion bere aurrean, eta  beranduegi zen. Familia, lagunak eta inguruko guztia galtzeaz gain, irteerarik gabeko kalean aurkitu zen.

Ohikoa omen da kirol apustuetatik hastea, telebista bidez iragartzen dituzte gainera. Edozein kirol mota dela ere, apustuak egin eta dirutxo bat irabaztea izan daiteke galbidearen ataria. Sarearen bidez izateak asko errazten du jokozaletasunerako bidea, norbere etxean edo gelan, lasai, inor gutxik ezer jakin gabe, klik bat egin eta jokoaren ateak zabalik dituzu.

Ludopatek, kasinoak, apostu etxeak, bingoak… eta antzekoak dituzte gogoko baina hauetara joateko adin nagusikoa izan behar. Sarearen bidezkoetan berriz, ez diete eskatzen karnetik nerabeei, nahikoa dira heldu baten nortasun agiria eta kreditu txartela jokoari ekiteko. Gainera, hogeita lau orduz eta astegunetan eta jai egunetan daude zabalik.

Jokalarien artean unibertsitatetik pasatakoak eta baliabideak dituztenak asko omen  dira eta neska gazteen kopuruak ere gora egin duela jakin da. Psikiatrek diote sarean jokoak menpekotasun handiagoa sortzen duela joko arruntak  baino. Jokoan hasi eta handik bost-sei urtera sortzen omen da desoreka eta nahasmena. Sarean, berriz, nahikoa omen dira pare bat urte seinaleak bistaratzeko.

Bestalde, teknikek ere aurrera egin dute. Lehen ordenagailua behar zen internetera iristeko; egungo telefonoek lana errazten dute eta norberaren telefonoak ahalbideratu diezaioke sarerako konexioa jokalariari.

Arlo honetan diharduten profesionalek alarma pizteaz gain arazo larri honi irteera eman behar zaiola diote; alkohola, drogak eta antzeko arriskuekin jokatzen den bezala Joko era honek ere argi gorria piztua duela eta neurri gogorrak hartu behar direla berandu baino lehen.

The post Auro Ansorregi: ‘Jokoa’ appeared first on Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza.